Nedensellik Yükleme / Atfetme Kuramı (Attribution Theory)

Nedensellik Yükleme / Atfetme Kuramı (Attribution Theory)

İnsanların günlük hayatları sırasında tekrar tekrar kendilerine sordukları kilit soru, “Neden” sorusudur. İnsanoğlu, başına gelen olaylara sadece tepki gösterdiğinden dolayı hoşnut değildir, insanlar daha ziyade, bu olayların neden meydana gelmiş olduğunu ve diğer insanların niçin farklı şekillerde davranışta bulunduğunu da anlamak istemektedirler (Baron, 1998; 284).

Çeşitli olayların nedenleri çoğunlukla doğrudan doğruya gözlemlenebilen şeyler değildir. Bu olayları algılayan birey birtakım nedensellik bağları kurarak bunlara çeşitli nedenler yüklemektedir. Nedensellik yükleme kuramının altındaki temel önerme, insanın çevresindeki olayların nedenlerini kavramak isteyen, bilgi arayan ve “bilmek isteyen” bir örgenlik olduğu önermesidir (Onaran, 1981; 219).

“Nedensellik yükleme; atfetme” (attribution), bir gözlemcinin, kendisinin veya başka birinin davranış nedenleri hakkındaki anlam verme sürecinden bir sonuç çıkarmasıdır (Bar-tal, 1978, 259). Kısaca atıf kuramı insanların, kendi davranışlarını veya diğer kişilerin davranışlarını nasıl açıkladığını ifade etmektedir (George ve Jones, 2002; 130).

Kelley (1967) insanların, çevrelerindeki “rastlantısal yapılar”ın bilişsel kontrolüne sahip olmak için güdülenmekte olduklarını öne sürmektedir. İnsanlar, çevrelerindeki olayların nasıl işlediğini anlamayı ve anlamlaştırmayı istemektedirler. Bulunan ilişkiler ödüllendirici bir görev üstlenmektedir; çünkü nedensel ilişkilerini bilmek, insanların gelecek davranışlarındaki ve gelecek hedeflerini oluşturmadaki başarı beklentilerini arttırmalarını mümkün kılmaktadır (Beck, 2004; 331).

Nedensellik yükleme kuramı, (1) İnsanların nasıl ve neden kendisinin veya başka insanların davranış sebeplerini araştırdığı ile, (2) bulunan sebeplerin çeşitleriyle, ve (3) duygu, motivasyon, ve sonraki davranışlar üzerindeki bu tür nedensellik yüklemelerin etkileriyle ilgilenmektedir (Beck, 2004; 331).